İstanbul Sanayi Odası, 1986’dan bu yana aralıksız olarak hazırladığı “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması”nın 2023 yılı sonuçlarını kamuoyu ile paylaştı.
İstanbul Sanayi Odası tarafından hazırlanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması” İstanbul Sanayi Odası’nda gerçekleşen basın toplantısında kamuoyu ile paylaşıldı.
Toplantıda açıklamalarda bulunan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, İSO 500’de üretimden satışların 2023 yılında yüzde 42,1 artarak 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çıktığını ifade ederek şöyle konuştu:
“2021 ve 2022 yıllarına göre zayıf bir performansa işaret eden bu artışın 2022 yılının sonundan itibaren geldiğini tahmin etmek zor değildi. Üretimden satışlarda büyüme bir önceki yıl yüzde 119 iken, 2023 yılında yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine baktığımızda; yavaşlayan küresel talep, 6 Şubat’ta ardı ardına yaşadığımız deprem felaketleri ve seçimler sonrasında ekonomi politikalarında yaşanan değişim belirleyici rol oynadı. Üretimden net satışlardaki asıl dramatik görüntüyü reel değişimlerde görüyoruz. İSO 500 Büyük kuruluşlarının üretimden satışlardaki reel değişimlerine baktığımızda şu sonuç dikkat çekiyor: 2023 verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında, üretimden satışların 2022 yılına göre reel olarak yüzde 13,8 gerilediği görülüyor. Reel değişimleri hesaplarken son yıllarda hep yaptığımız gibi bu yıl da, yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandık. Fakat diğer taraftan biliyoruz ki 2023 yılı boyunca yıllık enflasyon oldukça değişken bir seyir izledi. Hangi göstergeyi kullanırsak kullanalım, 2023 yılında İSO 500’ün üretimden satışları enflasyonun altında kaldı ve reel olarak gerileme gösterdi”
Küreselde yaşanan rekabet koşullarının da etkisiyle İSO 500 ihracatının 2022 yılına göre yüzde 2,9 düşüş ile 95,1 milyar dolara gerilediğini belirten Erdal Bahçıvan, 2023 yılında zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye ihracatının binde 5 oranında artarak 255,4 milyar dolara ulaştığını açıkladı. Adı geçen yılda Türkiye sanayi ihracat ise binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara geriledi.
“2022 yılında zarar eden kuruluş sayısı da 58’den 96’ya yükseldi”
2023 yılında İSO 500’ün satışlarının yanı sıra karlılıklarının da zayıf kaldığını dile getiren Erdal Bahçıvan, şu ifadeleri kullandı:
“2023’te İSO 500’ün faaliyet karı yüzde 39,7 artarak; 671 milyar liradan 937 milyar liraya çıktı. Buna karşılık faaliyet karlılığı oranı, 0,3 puan düşüşle yüzde 12,8’den yüzde 12,5’e geriledi. İSO 500 kuruluşlarının bir diğer karlılık göstergesi olan faiz, amortisman ve vergi öncesi karı yüzde 45,5 artışla 808 milyar liradan 1 trilyon 175 milyar liraya yükseldi. Aynı yılda FAVÖK karlılığı oranı 0,3 puan artışla yüzde 15,4’ten yüzde 15,7’ye çıktı. Son olarak, İSO 500’deki vergi öncesi kar ve zarar toplamının yüzde 32,9 artarak 485 milyar liradan 645 milyar liraya yükseldiğini görüyoruz. Ancak satış karlılığı oranının 0,7 puan düşüşle yüzde 9,3’ten yüzde 8,6’ya inmesi dikkat çekiyor. Tüm kar büyüklüklerindeki artışlar, 2023 yılı enflasyonunun altında kalırken, bu da reel olarak gerilemeye işaret etti. İSO 500’de vergi öncesi dönem kar ve zarar büyüklüğüne göre 2022 yılında kar eden kuruluş sayısı 442 iken, bu sayı 2023 yılında 404’e indi. Zarar eden kuruluş sayısı da 58’den 96’ya yükseldi”
2023 yılındaki enflasyon düzeltmesi sonrası veriler hakkında da açıklamalarda bulunan Erdal Bahçıvan, İSO 500’ün aktif toplamının yüzde 126 artarak 3,9 trilyon liradan 8,8 trilyon liraya yükseldiğinin altını çizdi.
Duran varlıkların yüzde 242 artarak 1,4 trilyon liradan 4,7 trilyon liraya ulaştığını belirten Bahçıvan, bu artışın 2,7 trilyonluk kısmının enflasyon düzeltmesine bağlı olarak gerçekleştiğini bildirdi. Dönen varlıklardaki artışın ise yüzde 63 ile daha düşük kaldığını ve enflasyon düzeltmesinin bu kalemde sadece 173 milyar liralık katkı yaptığını aktaran Bahçıvan, “Özkaynaklar 2023’te enflasyon düzeltmesi sonrası verilerle yüzde 245 artarak 1,4 trilyon liradan 4,8 trilyon liraya çıktı. Bu kalemde enflasyon düzeltmesinin etkisi 2,8 trilyon ile oldukça yüksek. Toplam borçlardaki etki ise düzeltmenin parasal olmayan kıymetlere uygulanmış olması nedeniyle çok daha düşük düzeyde gerçekleşti. Düzeltme sonrası verilerle toplam borçlar yaklaşık yüzde 60 artarak 2,5 trilyon liradan 4 trilyon liraya çıkarken, düzeltmenin etkisi 31 milyar lira ile sınırlı kaldı. Enflasyon düzeltmesinin etkisiyle İSO 500’ün kaynak yapısında özkaynaklar lehine önemli bir gelişme sağlandı. 2022’de yüzde 35,7 olan özkaynak payı, 2023’te düzeltme yapılmaması halinde yüzde 33,2’ye düşecek iken, düzeltme sonrası yüzde 54,5’e yükseldi. Enflasyon düzeltmesi İSO 500’ün bilançosunda özkaynak payını 21,3 puan artırarak toplam borçların üzerine çıkardı” dedi.
Türk sanayisinin devleri bu listede yer aldı
İSO 500 araştırmasına göre üretimden satışlarda en büyük kuruluş 484 milyar liralık satışlarıyla TÜPRAŞ oldu. İkinci sırada 238 milyar liralık üretimden satışlarıyla Ford Otomotiv, üçüncü sırada yaklaşık 227 milyar liralık üretimden satışlarıyla Star Rafineri yer aldı.
İstanbul Altın Rafinerisi (İAR) 142,5 milyar liralık üretimden satışla 4'üncü sırada yer alırken, geçen yıl 7'nci sırada bulunan Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla 5'inci sıraya yükseldi. Oyak-Renault ise üç basamak yükselerek 107,2 milyar lirayla 6'ncı sıraya çıktı. Arçelik 99,9 milyar lirayla 7'nci olurken, Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar lirayla 15'inci sıradan 8'inci sıraya yükseldi.
İlk 10'a ilk kez girenler de belirlendi
2022'de 44'üncü sırada olan Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9'uncu sıraya çıktı. Geçen yılki listeye göre 5 basamak gerileyen Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ, bu yıl 79,5 milyar ile listede 10'uncu sırada yer aldı. 2023'te İSO 500’ün ilk 10’unda yer alan şirketlerde 2022 yılına göre iki önemli değişiklik oldu. Geçen yıl ilk 10’da yer almayan Mercedes-Benz ve Gramaltın Kıymetli Madenler ilk 10’a yükselme başarısını gösterdi. Mercedes-Benz, 2023'te 94 milyar TL'lik üretimden satışla listede sekizinci oldu. Şirket geçen yıl 15. sırada yer almıştı. Gramaltın Kıymetli madenler ise geçen yıl 44. sırada yer alırken bu sene 9. sıraya fırladı. Şirketin bu yılki üretimden satış rakamı 90 milyar TL oldu. Geçen sene beşinci olan Ereğli Demir ve Çelik ise bu sene 80 milyar TL'lik üretimden satışla 10. sırada listede kendine yer buldu.